sigara bağımlılığı sigaranın zararları
Sigara içmek toplumsal bir sorundur. Son günlerde özellikle Batı ülkelerinde ve ülkemizde sigara bırakma kampanyaları düzenlenmekte ve sigara içmeyenlerin hakları korunmak istenmektedir. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sigara içmek, özellikle erkekler arasında yaygın bir alışkanlıktır. Yapılan bilimsel çalışmalar, sigaranın zararlarını ve hayatı kısalttığını göstermektedir.
Kalp krizi, kanser ve beyin damarlarının tıkanması dünyada ilk üç ölüm nedenini oluşturmaktadır. Kalp krizi geçirilmesinde sigara, yüksek tansiyondan daha fazla rol oynayan bir risk faktörüdür.
√ Sigaranın kalp, damar ve diğer sistemlere etkisi (zararları):
• Sigara, sempatik sinir sistemini aktive eder. Sağlıklı kişilerde bu etki kalp hızının, kan basıncının (tansiyon), kalp atım hacminin ve kalp damarlarında kan akımının artmasına neden olur.
• Bu kişilerde; ciltteki damarlar kasılır, vücut ısısı artar, toplardamarlar genişler, kan akımı artar, kan dolaşımındaki yağ asitleri ve şeker yükselir.
• Sigara içen kadınların hormon düzeyleri düşüktür. Daha erken menapoza girerler.
• Sigaranın kalp kası hücrelerini bozduğu gösterilmiştir. Kalp kası hücreleri öldüğünden, giderek kalp yetmezliği ortaya çıkar.
• Sigara kanın pıhtılaşmasını da etkiler. Sigara içenlerin kanı daha kolay pıhtılaşır. Çabuk pıhtılaşma damar tıkanmasını hızlandırır.
• Sigara kalpte ritm bozukluğuna (düzensiz kalp atışları) neden olur.
• Sigara yüksek tansiyona zemin hazırlar.
√ Sigara bağımlılığı nedir?
Sigara bağımlılığına yol açan, içindeki nikotindir. Nikotin, bazı sinir reseptörlerine bağlanır. Kolayca kan-beyin bariyerini aşar, beynin her bölgesini etkiler. Düşük dozda nikotin beyin hücrelerini uyarır, yüksek dozda ise bloke edici etki gösterir. Nikotinin uyarısı ile sempatik sinir sistemi harekete geçer. Kalp hızı ve kan basıncı yükselir. Aşırı nikotin alındığında ise tansiyon düşer ve kalp hızı azalır. Sigara içmeye yeni başlayanlarda kalp hızının arttığı ve tansiyonun yükseldiği hemen görülür. Ayrıca bu kişiler sigara içerken genellikle bulantı, kusma, başdönmesi ve kızarma oluşur. Bağımlılık başlayınca doz artar. Bir iki sigara bazen üç dört pakete çıkar, yani tolerans gelişir ve akut etkiler kaybolur. Sigarada nikotin dışında insan sağlığına zararlı dört binden fazla madde de bulunur.
Sigara içen kişilerde koroner kalp hastalığı ve damar hastalıklarının gelişme riski, sigara içmeyenlere göre belirgin derecede yüksektir. Ayrıca beyin kanamasına bağlı felç ve felç sonrası ölüm tehlikesi sigara içenlerde belirgin derecede yüksektir.
√ Aşağıdaki belirtilerden biri ya da birkaçı birarada bulunduğunda nikotin bağımlılığından söz edilebilir:
• Sigara içme isteğini durduramama,
• Sigarayı kesememe ve azaltamama,
• Sigarayı kesince fiziksel belirtilerin ortaya çıkması (sigara içme isteği, gerginlik, sinirlilik, yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü, başağrısı, başdönmesi, hazımsızlık gibi).
• Bir günde içilen sigara sayısının giderek artması,
• Kalp hastalığı ve astım gibi önemli bir bedensel hastalığa rağmen sigarayı bırakamama.
√ Sigaranın davranış üzerine etkisi
Tiryakiler, içilen sigaranın sıkıntıları azalttığını, daha rahat konsantre olmayı sağladığını söylerler. Aslında, söylenen doğrudur. Şöyle ki, nikotin hızla bağımlılık yapan bir maddedir. Dolayısıyla, sigara bağımlılığı olan kişiler sigara içmedikleri dönemde nikotin yoksunluğu belirtileri gösterirler. Bahsedilen sıkıntı ve gerginlik hali, konsantrasyon güçlüğü, yorgunluk ve depresyon aslında nikotin yoksunluğudur. Bu kişilerde çekilen beyin grafileri beyin aktivitesinin senkronizasyonunda bozulma olduğunu göstermektedir.
Sigaranın kesildiği ilk günlerde yoğun olarak hissedilen ve zaman içinde azalan nikotin yoksunluğu belirtileri kontrol altına alındığında sigara bağımlılığından kurtulmak kolaylaşır. Bu amaçla ilaç tedavilerinden, nikotin bantlarından ve bazı psikoterapik yöntemlerden yararlanılır. En iyi sonuç, ilaç tedavisi ile psikoterapi birlikte yürütüldüğünde alınır.
