ORGAN KOPMASI VE İLKYARDIM
Organ kopması (amputasyon, ampute organ); vücutta çıkıntı oluşturan organların herhangi bir nedenle bulunduğu yerden ayrılmasıdır.
Çıkıntı oluşturan organlar: burun, kulaklar, çene, kollar, bacaklar, eller, ayaklar, parmaklar şeklinde sıralanabilir.
Organın yerinden ayrılması, genellikle kazalar sonucunda görülmekle beraber tedavi amaçlı da (örnek: gangren nedeniyle ayakların kesilmesi…)olabilmektedir. Kaza nedeniyle oluşan organ kopmalarının en önemli nedenleri: motorlu araç kazalarında sıkışma, iş kazaları, düşme veya kesici nitelikteki bir şeyin düşmesi ve benzeridir.
Kopan organ, 24 saat içinde(McCarthy, 1990) uygun koşullarda, uygun hastaneye nakledildiği takdirde, yerine dikildiğinde eski görevini sürdürebilir.
Uygun koşullar: 1- Hasta, 2- Kopan organ açısından ele alınmaktadır.
1- Hasta için uygun koşullar:
- Kanama hemen doğrudan basınçla durdurulmalıdır
- Hastanın soluk yolunun, solunumunun ve dolaşımının devamlılığı sağlanmalıdır
- Şoka karşı önlem alınmalıdır: ayakların yükseltilmesi gibi
- Kanama, doğrudan basınca ve kalp seviyesinden yükseğe kaldırmaya rağmen durdurulamamışsa, son seçenek olarak turnike uygulanabilir. Doğrudan turnike uygulanması, dokunun beslenmesini bozacağından istenmemektedir; beslenmesi bozulan organın yerine dikilmesinde sorunlar ortaya çıkmaktadır (McCarthy,1990; Caroline,1995).
2- Kopan organ için uygun koşullar:
- ISLATILMAMALIDIR (doğrudan su içine konulmamalıdır)
- DONDURULMAMALIDIR (doğrudan buz ile temas etmemelidir; kuru buz kullanılmamalıdır)
- Organ nemli ve soğuk tutulmalıdır. Bunun için: bulunabilen en temiz kumaş (çevrede hiçbir şey yoksa kazazedenin fanilası kullanılabilir) bulunabilen en temiz su (varsa çaydanlıktaki kaynamış ve soğumuş su, içme suyu, musluk suyu vs.) ile nemlendirilir(ıslatılıp sıkılır). Kopan organ nemlendirilmiş bu kumaş parçasına yerleştirilerek, sarılır ve bulunabilen en temiz, deliksiz bir plastik torbaya konur. Ağzı sıkıca bağlandıktan sonra içinde su ve buz parçaları olan bir başka torba yada kap içine yerleştirilir
Kaynaklar:
1. Gedik, Hülya Ünalan; İlkyardım ve Sağlık Bilgisi Ders Notları, 2. Basım, Saray Medikal Yayıncılık, İzmir, 2000. s:37
2. Caroline, N.L. Emergency Care in the Streets, 5 th Ed. U.S.A. 1995. p: 306-307,406.
3. Henry, M. C.; Stapleton, E.R.; EMT PREHOSPİTAL CARE, W.B. Saunders Company, New York, 1992. p: 390,395. ISBN 0-7216-1301-2
4. Sanders, Mick J., Mosby’s Paramedic Textbook, 2nd Ed. 2000. ISBN: 0-323-00652-3.
5. St. John Ambulance, First Aid, 3rd Ed., Canada,1990. ss:170.
6. McCarthy, Joseph G.; Plastic Surgery, Volume 7, The Hand, Part 1. WB Saunders Company, 1990. p: 4357-4358.
