tüp bebek mikroenjeksiyon gebe kalma
YARDIMCI ÜREME TEKNİKLERİ : Çocuk sahibi olma konusunda herhangi bir problemle karşılaşan çiftlerde çeşitli tetkikler ile bu olumsuzluğun nedeni araştırılır. Belirlenen nedene yönelik çeşitli ilaç tedavileri ya da cerrahi tedavi uygulanır. Bu girişimlerden sonuç alınamadığı taktirde, yardımcı üreme teknikleri olarak da bilinen Tüp Bebek mikroenjeksiyon veya TESE yöntemlerine başvurulur.
Çiftlerin çoğu için bu yöntem en son ve en iyi ümit kaynağıdır.
IN VITRO FERTİLİZASYON VE EMBRİYO TRANSFERİ (IVF-ET) NEDİR?
In vitro fertilizasyon; kadının yumurtalıklarından bir ya da daha çok sayıda olgun yumurta hücresinin alınarak, bunların kadının eşinden alınan sperm ile vücut dışında özel bir ortamda döllenmesidir. Embriyo transferi ise döllenen bu yumurtaların rahime yerleştirilmesidir.
IVF - ET YADA MİKROENJEKSİYON YÖNTEMİNİN AŞAMALARI
1- Hormonların baskılanması
2- Yumurtalıkların uyarılma aşaması (yumurta üretilmesi için ilaçlar kullanılır), (ovulasyon indüksyonu)
3- Yumurta hücresinin gelişimini izleme aşaması (ultrasonografi, gerekirse hormon testi)
4- Yumurta hücresini toplama aşaması (OPU)
5- Yumurta hücresinin döllenme aşaması
6- Döllenmiş yumurta hücresinin (embriyo) rahime yerleştirilme aşaması
7- Gebelik testi ve izleme aşaması
Bu işlemler hastanede yatışı gerektirmez. Her hastanın, aldığı tedaviye kendine has bir cevabı olacağı ve her tüp bebek tedavi döneminin farklı sonuçlanabileceği unutulmamalıdır. Bu da tedaviye diğer hastalardan daha farklı bir cevap vereceğiniz ve aynı zamanda bir tedavi dönemindeki cevabınızın, bir sonraki tedavinizden farklı olabileceği anlamına gelmektedir. Bu nedenle size uygun olan tedavinin ve yapılan testlerin diğer hastalardan zaman zaman farklı olacağını göreceksiniz. Lütfen test sonuçlarınızı ve tedavi planınızı diğer hastalarınki ile karşılaştırmayınız. Diğer hastalarla bir çok ortak sorununuz olmasına rağmen, unutmayın ki tüp bebek tedavisi çok özel bir konudur ve bazı hastalar bu konuyu tartışırken kendilerin rahat hissetmeyebilirler.
A. HORMONLARIN BASKILANMA AŞAMASI
1. Hormonlar neden baskılanır : Kadının yumurtalıklarında bir aylık normal süreçte sadece, bir yumurta olgunlaşarak yumurtlamaya hazır hale gelir. Ancak bizim amacımız, birden fazla (en az 3) olgun yumurta hücresini oluşturarak döllenme şansını arttırmaktır. Bu nedenle normal süreç baskılanarak engellenir.
2. Hormonların baskılanma aşamasının özellikleri :
a. Bu amaçla kullanılan ilaçlara adetin 21. günü başlanır; yaklaşık 10-20 gün tek başına kullanılır, daha sonra hiç kesmeden, yumurta toplanmasından 36 saat önce verilecek olan Profasi, Choragon veya Pregnyl isimli ilacı alana kadar da, yumurta üretmek için kullanılacak diğer ilaçlarla (gonadotropin) birlikte devam edilir.
b. İlaçların her gün ayrı saatte alınması gerekmektedir. Gonadotropin iğnelerine başlayınca bu ilaçların dozu değişir ya da kesilir.
c. Sprey tarzındaki ilacı kullanan kadınların, burun tıkanıklığına yol açan herhangi bir sorunu olmamalıdır.
d. Bu tedaviyi kullanırken; başlayacak olan adet kanamasının ikinci günü ya da ilacın 10.-12. günleri arasında estradiol seviyesi tayini ve ultrasonografik inceleme için kontrole geleceksiniz. Eğer adet kanamasının ikinci günü hafta sonu veya resmi tatil günlerine denk geliyor ise kullanmakta olduğunuz ilacı kesmeden Pazartesi veya ilk resmi mesai günü sabah saat 08'de kontrole geleceksiniz.
3. Hormonları baskılamak için kullanılan ilaçlar (Gonadotropin Releasing Hormon Analogları)
Synarel, Suprecur, Suprefact burun sipreyleri Decapeptyl 0.1 ve 0.5 mg amp, Decapeptyl depot implant Lucrin günlük uygulanan flakon, Lucrin depot implant
Zoladex depo implant
Suprecur günlük uygulanan Flakon
İlaç Dozu : Hastanın yagına ve daha önceki uygulamalarda verdiği cevaba göre ayarlanır.
İlacın Yan Etkileri :
· Sıcak basması
· Cinsel istekte azalma
· Nadiren deride kızarıklık, kaşıntı
Kullanım Şekli : Kas içi, cilt altı ya da burun spreyi şeklinde uygulanırlar.
B. YUMURTALIKLARIN UYARILMA AŞAMASI
1. Yumurtalık Neden Uyarılır? En az 3 yumurta hücresinin gelişip olgunlaşmasını sağlamak ve böylece döllenme şansını arttırmak için uyarılır.
2. Yumurtalıkları Uyarma Aşamasının özellikleri
a. Bu amaçla kullanılan ilaçlar 7-20 gün süre ile kullanılır.
b. İlaç kullanılırken ultrasonografi ile (gerekirse kan testleri (E2-LH), yumurta hücresinin gelişimi izlenilir.c. Yumurta hücresinin gelişimi tamamlandığında; yumurtlamayı uyarmak için "Profasi", "Pregnyl", "Choragon" 5.000 üniteden iki adet olmak üzere, 10.000 ünitelik (iki toz bir su) enjeksiyon yapılır.
3. Yumurtalıkları Uyarmak İçin Kullanılan İlaçlar
Gonadotropinler: FsH ve LH içerirler. Gonal-F, Puregon, Metrodin- HP, Pergonal, Humegon, Menogon; birçok yumurtanın gelişimini sağlamak için günde bir veya iki defa enjeksiyonla verilirler. Pergonal, Humegon ve Menogon aynı ilacın farklı isimdeki formlarıdır. Bu ilaçlar benzer ilaçlardır. Gonadotropinler arasında Gonal-F, Metrodin-HP ve Puregon isimlerine sahip daha saf ilaçlar da mevcuttur. Pergonal, Humegon ve Menogon sadece kas içi enjeksiyonla uygulanabilirken daha saflaştırılmış ilaçlar
Gonal-F, Metrndin-HP ve Puregon daha az acı veren subkütan (deri altına) enjeksiyonla uygulanabilir.
İlaç Dozu: Hastanın yaşı, kilosu ve yumurta hücresinin gelişimine bağlı olar kullanılır,
İlacın Yan Etkileri:
· Allerjik hassasiyet
· Ağrı
· Enjeksiyon alanında ödem yada kızarıklık.
Bu ilaçlar ampüller içinde toz halinde ya da flakonlar içinde sıvı şeklinde gelebilir; sulandırılmaları gerekebilir. Birkaç ampül ya da flakon bir şırınga içinde bir veya birkaç su ile sulandırılabilir.
Kullanım Şekli: Adale(kas) içine ya da cilt altına yapılır. Bazen doktorunuz lucrin, decapeptyl, suprecur veya zoladex isimli ilaçları kullanmayıp, adetinizin ikinci gününden itibaren gonadotropin ilaçlarına başlayacak ve bu ilaçlara devam ederken adetinizin 7. gününden itibaren de Cetrotide veya Orgalutran ismindeki ilaçlara başlayacaktır. Bu ilaçlar günde bir defa cilt altına yapılmak üzere programlanacaklardır Geri kalan takip ve tedavi şemasında belirgin bir farklılık bulunmamaktadır.
C. YUMURTA HÜGRESİNİN GELİŞİMİNİN İZLENME AŞAMASI
1. Yumurta Hücresinin Gelişimi Neden İzlenir? Yumurtlama zamanını kontrol etmek ve böylece yumurtaları kendiliğinden atılmadan önce toplamak.
2. Yumurta Hücresi Gelişimi Nasıl İzlenir? Ultrasonografi ile (gerekirse kan testleri (E2-LH)) yumurta hücresinin gelişimi izlenir. Beş günlük yumurtalıkları uyarma tedavisinden sonra tüp bebek merkezinde transvajinal ultrasonografi yapılacaktır. İdrar torbanızı boşaltmanız ve daha sonra muayene odasına geçmeniz istenecektir. Muayene odasında belden aşağıdaki çama,şırlarınızı çıkarmanız istenecek ve vajinal prob vajen içine yerleştirilecektir. Bu işlem sizi rahatsız etmeyecektir. Vajinal probun üzerine görüntü almamızı kolaylaştırmak amacıyla uyguladığımız jelden dolayı işlem sonrasında bir miktar vajinal akıntınız olabilir.
Folliküller, yumurtalıklar içinde bulunan içi sıvı dolu yuvarlak keselerdir. Bu nedenle ultrasonografi ekranında siyah daireler olarak görülürler. Genellikle her follikül içinde bir yumurta bulunur. Yumurtalar gözle görülmez. Follikül sayısı yumurta sayısı ile ayrı değildir. Biz folikül gelişimini ve gelişen follikül sayısını takip etmek için sizi kontrollere çağırmaktayız. Tedavinin altıncı gününden itibaren, kan estradiol seviyenizi tespit etmek amacıyla,günlük kan örneğiniz alınacaktır. Estradiol seviyenize göre o öğleden sonraki ve bir sonraki günün sabahında alacağınız tedaviniz planlanacaktır. Estradiol folliküllü oluşturan hücreler tarafından üretilir. Eğer estradiol seviyeniz hızla yükselirse ek olarak kanda progesteron vs LH düzeylerine de bakılabilir. Öğleden sonra erkenden doktorunuzu laboratuar sonuçlarınızı değerlendirebilmesi için, sabah zamanında laboratuara kan örneğinizi vermeniz son derece önemlidir. sonuçlarınız değerlendirildikten sonra ilaç dozajında yapılacak herhangi bir değişiklik size mutlaka bildirilecektir. Kendi değerlerinizi diğer hastaların değerleriyle karşılaştırmamanız son derece önemlidir. Böyle bir durum, yersiz endişelere sebep olabilir. Her kişi ilaç tedavisine farklı cevap verecektir. Ultrasonografi yaparken ve kan örneğinizi değerlendirirken özellikle bir değer aramıyoruz. Biz yapmış olduğumuz ultrasonografiler ve kan değerleri arasındaki ilişkiyi değerlendiriyoruz. Doktorunuz sonuçlarınızı değerlendirecektir ve herhangi bir problem mevcutsa bunu ilk size bildirecektir.
3. Yumurta Hücresi Gelişimini Tamamlayınca Ne Yapılır ? Folikül gelişimi tamamlandığında yumurtlamayı uyarmak için hCG ("profasi", "Pregnyl" veya "Choragon") enjeksiyonu yapılır. Bu ilaçlar doğal bir hormon olan hCG içerir ve kadında yumurtlamaya neden olur.
İlaç Dozu : Yumurta üretmek için kullanılan ilacın en son dozundan genellikle 24 saat sonra, yumurta sayısına yada gereğinde bakılan hormon düzeyine göre 5000 ya da 10.000 IU uygulanır. Bu enjeksiyon, yumurta toplamadan yaklaşık 36 saat önce, akşam geç saatler. yapılır. Bu tedavi gelişen yumurtaları olgunlaştırır ve yumurtlamayı başlatır. hCG enjeksiyonunun zamanlaması çok önemlidir ve bizim belirttiğimiz zamanın 30 dakika içerisinde uygulanmalıdır. Genellikle hCG enjeksiyonlarını gece saatlerinde yaptırmaktayız ve yumurta toplama işlemini de bu enjeksiyonun yapılmasından tam 35-36 saat sonraya planlamaktayız. Bu yaptıracağınız son ilaç enjeksiyonudur. Bundan sonra yumurta toplama işleminize kadar herhangi bir ilaç kullanmayacaksınız.
Yan Etkileri :
· Karın bölgesinde hassasiyet
· Sıcak basması
· Enjeksiyon bölgesinde hassasiyet
hCG verildikten sonra yumurtalıkların büyümesine bağlı olarak birçok hasta karnında rahatsızlık hisseder ve yumurtladıklarını düşünürler. sizi çok yakından takip ettiğimize emin olmalısınız; yumurta toplama işleminden önce yumurtlama ihtimaliniz oldukça düşüktür.
Kullanım şekli : Adale (kas) içine uygulanılır.
Önemli not: Eğer infertilite probleminiz, eşinizin menisinde sperm hücresi bulunmamasından kaynaklanıyor ise (yani eşiniz azospermik ise); hCG enjeksiyonu yapıldıktan sonraki gün eşinizin yumurtalıklarından ( testislerinden) ufak bir operasyon ile bir miktar doku parçası alıp sperm hücresi bulmaya çalışacağız. Bu yönteme TESE dendiği daha önce belirtilmişti. Bu içlem için size bir randevu verilecektir. Eşiniz bu işlem için sabah saat 09:00'da merkezimize gelecektir. Bu işlem için bayların aç olmasına gerek yoktur ve işlem sonrasında eşiniz hemen taburcu edilip günlük aktivesine geri dönebilecektir.Eğer bu işlem sonrasında düşük bir ihtimalle de olsa sperm hücresi bulamaz isek, o zaman yumurta toplama işleminin iptal edilmesi konusunda görüşmemiz gerekecektir.
D. YUMURTA HÜCRESİNİN TOPLANMA AŞAMASI : Yumurtaların toplanması için kullanılan birkaç yöntem vardır. Kliniğimizde ultrason aracılığıyla doğrudan iğne aspirasyonu kullanılmaktadır. Bu işlem sırasında vajen lokal olarak uyuşturulur ve hanımlar ağrı duymazlar. Yumurta toplama işleminden önce bir görevli size hazırlanmanız için eşlik / edecektir. Hazırlanma öncesinde lütfen mesanenizi tamamen boşaltmaya dikkat ediniz. Epidural anestezi planlandı ise anestezi doktoru anestezi ile ilgili bütün sorularınızı cevaplandıracaktır. Bütün hazırlıklar tamamlandıktan ve serum takıldıktan sonra operasyon odasına alınacaksınız ve orada operasyon masasına uzanmanız istenecektir.
1. Vajinal Ultrasononografi ile yumurta toplanması : Küçük bir cerrahi yöntemdir. İşleme başlamadan önce kadına sakinleştirici bir ilaç uygulanır. İşlem lokal anestezi altında yapılır. Vajinal ultrasonografi probu hazneye yerleştirilir. Ultraronografik görüntü yardımıyla yumurtalıklara ulaşılarak olgunlaşmış yumurtalar toplanır. Yumurtaların toplanması ortalama 20-30 dakika sürer. Toplanan yumurta sayısı kadından kadına değişmekle beraber ortalama 3-1s adettir. Yumurtalar toplandıktan sonra lekelenme tarzında az miktarda kanama, kasık ağrısı olabilir.
2. Yumurta toplama İşleminden Önce Dikkat Edilecek Noktalar
· Bir gece önceden gaz yapıcı yiyecekler yenmemeli.
· Saat 24'ten sonra hiçbir şey yenmemeli.
· Erkek 3 gün önce boşalmış olmalı ve 3 gündür cinsel perhizde olmalı.
· Sperm örneği de alınacağı için yumurtaların toplanacağı gün eşle birlikte gelinmeli.
· Yumurta toplandıktan sonra; olası herhangi bir enfeksiyonda korunmak için antibiyotik kullanılması gerekebilir.
Takibinizin yapılması için kalmanız gereken süre hastadan hastaya farklılık gösterir. IVF tedavisi alan ve yumurta toplanan hastalar yaklaşık olarak 60 dakika gözlem altında tutulurken, epidural anestezi almış hastalar yaklaşık olarak 1-3 saat gözlem altında tutulurlar. Hemşire, durumunuzun iyi olduğuna karar verdikten sonra taburcu edileceksiniz. Yumurta toplama işleminden sonra, kendinizi yeterince iyi hissedince her şeyi yiyip içebilirsiniz. Bu noktada eğer daha önce kullanmanız söylenmedi ise antibiyotiklerini; kullanmaya başlamalısınız.
E. YUMUKTA HÜCRESİNİN DÖLLENME AŞAMASI
1. 1'urrıurta hücreleri toplandıktan sonra laboratuarda özel bir dolapta (inkübatör) bir kültür ortamına koyulur.
2. Bu arada eşin spermi özel bir yıkama tekniği ile hazırlanarak sağlıklı spermler ayrılır.
3. IVF yönteminde yumurta Hücreleri topladıktan 4-6 saat sonra eşten alınan spermler yumurta hücresinin yanına bırakılır.
4. Mikroenjeksiyon yönteminde; yumurta hücresinin içine sağlıklı bir sperm enjekte edilir.
Yumurta toplama işleminden bir sonraki günde, yumurta ve spermler hakkında bilgi vermek amacıyla bizimle telefon ile bağlantı kuracaksınız. Bu noktada çoğu vakada döllenme görülür. Fa;kat embriyo transferi, döllenmiş olan yumurta normal olarak bölünmeye başladıktan sonra yapılabilir ve bu da genellikle döllenmeden bir gün sonra gerçekleşir. Nadir olmasına rağmen IVF' in risklerinden biri de döllenmenin gerçekleşmemesidir. Bazen bunun sebebi bellidir fakat çoğunlukla herhangi bir sebep bulunamaz. Bu olursa takibe devam edilmeyecektir. Bu bulgunun anlamı hakkında doktorunuz ya da embriyoloğunuzla görüşme şansı tanınacaktır.
F. DÖLLENMİŞ YUMURTANIN (EMBRİYO) RAHİME YERLEŞTİRİLME AŞAMASI: Yumurta hücreleri alındıktan 24 saat sonra döllenmenin olup olmadığı, 48-72 saat sonra sağlıklı embriyo gelişimi olup olmadığı öğrenilir. Rahime yerleşecek embriyo sayısı kadının yaşına ve döllenmiş olan embriyo sayısına göre değişmektedir. Embriyo transferi yapılacağı günde, randevu saatinizden yarım saat önce A.Ü.T.F Kadın Hastalıkları ve Doğum Ana Bilim Dalı Yardımcı Üreme Teknikleri Merkezi'ne başvurunuz. Transferden yaklaşık bir saat önce hafif bir sakinleştirici (diazem 10 mg) alacaksınız. Bu hem sizi rahatlatacaktır hem de uterusun embriyoları atma riskini azaltacaktır. Eşlerin gelmeleri istenilse de, bulunmaları zorunlu değildir. Fakat sizi kliniğe getirecek ve klinikten götürecek birinin varlığına ihtiyacınız olacaktır. Bazen idrara sıkışık olarak gelmeniz istenebilir. Embriyo transfer işlemi yumurta toplama işleminden çok daha kolay gerçekleştirilen ve daha az sıkıntı yaratan aşılama benzeyen bir işlemdir. Vajinaya bir spekulum yerleştirilir. Bazen abdominal ultrasonografi ile değerlendirme yapılır. Daha sonra servikal kanala bir katater yerleştirilir ve uterus içine doğru itilir. Katater uterus içine yerleştirildiğinde kramp tarzında çc' az ağrı hissedebilirsiniz. Daha sonra embriyolar rahim içine bırakılır
Takiben embriyolog bütün embriyoların transfer edildiğinden emin olmak amacıyla kateteri mikroskop altında inceler.
1. Döllenmiş Yumurtanın Rahime Yerleştirilme Aşamasının Özellikleri: Yöntem basit olup uyuşturma gerektirmez, açılama gibidir. Döllenmiş embriyonun rahime yerleştirilmesi işlemi çoğu kez ağrısızdır. Bir kateter aracılığıyla embriyo rahim içerisine bırakılır. İşlem süresi ortalama 5-10dakikadır.
2. Döllenmiş Yumurta Rahime Yerleştikten sonra Dikkat Edilecek Noktalar: Kadın ünitede 3-4 saat dinlenmeye alınır. 2 gün yatak istirahatı yapılır. 12 gün Cinsel ilişkide bulunulmaması gerekir. 1 hafta haznenin yıkanmasından kaçınılır. Yumurtalıklardaki büyüme rahatsızlık vermedikçe, normal fiziksel aktivitelere devam edilebilir.
3. Embriyonun Rahime Yerleştirildiği Gün Başlanan ve Gebelik Testine Kadar Kullanılan İlaçlar:
Profasi- Pregnyl- Choragon: 1.500-2.000 IU 3 günde bir kez ve toplam 3 kez, kas içine yapılır.
Crinon %8 vajinal jel: günde tek uygulama
Progestan: günde 3 kez hazne içine uygulama
Aşağıdakilerden herhangi birisi olursa lütfen doktorunuzla bağlantı kurunuz,
1) 2 saatten fazla süren ve 37.6 °C'nin üzerinde ateşin olması,
2) Aşırı vajinal kanama,
3) Pelvik bölgede anormal ve giderek artan rahatsızlık hissi
4) İdrar yapmada zorluk yada barsak aktivitesinde değişikliğin olması,
5) Bulantı, kusma ya da ishalin olması,
6) Keskin ağrı varlığı,
7) İdrar yaparken yanma hissinin olması,
8) Karında şişlik,
9) İdrar miktarında dikkati çeken azalma,
10) Anormal sırt ağrısı,
11) Nefes darlığı.
G. GEBELİK TESTİ VE İZLEM AŞAMASI
- EMBRİYO TRANSFERİ YAPILDIKTAN 12-14 GÜN SONRA KANDA GEBELİK TESTI YAPTIRILIR -
Kanda gebelik testi (B-hCG) embriyo transferinden 12 gün sonra yapılacaktır. Eğer 12.gün hafta sonuna denk gelirse; Cumartesi yapılması gereken test Cuma günü, Pazar günü yapılması gereken test Pazartesi günü yapılacaktır. Ayarlamalar kanınız IVF ünitesinde sabah saat 7:30 ile 09:00 arasında alınacak şekilde yapılacaktır.Eğer şehir dışına çıkarsanız bu testi özel doktorunuza yaptırıp, bize sonucunu bildirebilirsiniz. 6onuçlar size en kısa zamanda (genellikle öğleden sonra) bildirilecektir.
Genellikle test sonuçları ya pozitiftir yada negatiftir. Fakat bazen test sonucu şüpheli pozitif gelebilir. şüpheli pozitiflik 4 durumda görülür:
1- Embriyonun geç fakat normal implantasyonunda,
2- Devam etmeyen gebeliklerde,
3- Ektopik gebelik varlığında,
4- Laboratuar hatasında.
Yukarıdaki durumlardan birinin mevcudiyetinde hCG takiplerinin yapılması son derece önemlidir, İlk testin sonucu pozitif ya da şüpheli pozitif ise 2 gün sonra 2. test yapılmalıdır. Bu test bize gebeliğin normal olarak ilerleyip ilerlemediği konusunda bilgi verecektir. Biz hCG düzeyinin 2 yada 3 günde bir 2 katına çıkmasını bekleriz.
1. Gebelik Testi (+) ise : Ultrasonografi ile gebeliğin rahim içinde ve normal seyrinde olup olmadığı kontrol edilir.(Dış gebelik, gebelik sayısı vb. belirlemek için) Eğer Progestan kullanılıyor ise devam edilir.
Kendiliğinden ya da tedaviye rağmen uzun süre gebelik oluşmamış çiftlerde yardımcı üreme teknikleri ile sağlanılan gebeliklerde, düşük oranı normalden az da olsa yüksektir. Bu nedenle böyle bir durumla karşılaşıldığında telaşlanmamak gereklidir, Gebelik testinden önce çok az vajinal lekelenme ya da kanamanızın olması anormal değildir. Gebe hastalarımızın yaklaşık %50'sinin gebelik testi öncesi ve hatta sonrasında da lekelenmeleri olmuştur, olumlu düşünmelisiniz.
2. Gebelik Testi negatif (-) İse : Eğer gebelik testiniz negatif ise ilaç kullanmayı bırakabilirsiniz. Eğer kanamanız başlamadıysa 3-5 gün içinde başlayacaktır. Bu normal adetinizden farklı olabilir (daha hafif veya ağır, daha kısa veya uzun). Eğer bir hafta geçmesine rağmen adet görmediyseniz bizi arayınız. Yeni bir denemeye uygun zamanda bağlanabilir. Pek çok kadın IVF ya da mikroenjeksiyonu çok stres verici bulmaktadır. Bu nedenle tedavi süreleri arasında 2-4 ay dinlenmekte yarar vardır
